Servet, Açgözlülük ve Mutluluk Üzerine Sonsuza Kadar Değişmeyecek Dersler
Özellikle 2008 küresel finans krizinden sonra, davranışsal finansa odaklanan araştırmalar, istatistiksel çalışmalar hız kazanırken, bu alandaki makalelere ve kitaplara olan ilgi de giderek arttı.
Sizlerle özetini paylaşacağım, Morgan Housel’ın kaleme aldığı “Paranın Psikolojisi” kitabı şu ana kadar yayınlandığı bütün ülkelerde milyonlarca okura ulaşmış, tanınmış ekonomistlerden övgüler almış, yatırım ve finans ile ilgisi olsun veya olmasın herkese tavsiye edilen bu alandaki önemli kitaplardan birisi.
Kitap 20 bölümden oluşuyor ve her bölüm kendi içinde farklı bir mesaj iletiyor. Fakat tüm bölümlerin ortak teması, yatırım getirilerini optimize edenlerin makineler değil insan olduğuna ve finansal başarımızı eğitim ve bilgiden çok, parasal kararlardaki davranışlarımızı biçimlendiren psikolojimizin belirlediğine odaklanıyor.
Kitabın kısaca ana fikri ise “paranızı iyi kullanmanızın ne kadar zeki olduğunuzla pek ilgili olmadığı; buna karşılık nasıl davrandığınızla ilgili olduğu önermesine dayanıyor.”
Duygularının kontrolünü kaybeden bir dahi finansal açıdan tam bir felaket olabilirken, tam tersi hiçbir finansal eğitimi olmayan sıradan insanlar da, sahip olduğu bir avuç davranışsal beceri sayesinde varlıklı olabilirler.
Finansal kararlar alırken duygularınızı tamamen bir kenara bırakacak kadar soğukkanlı bir şekilde rasyonel olmayı hedeflemeyin diyor yazar sadece makul olmayı hedefleyin, o kadar. Çünkü makul olmak gerçekçidir ve uzun vadede o fikre bağlı kalma şansınızı artırır, ki para yönetiminde en çok önem taşıyan şey de budur diye de özetliyor.
Yazar kitabını yazarken herkesin kolaylıkla ve sıkılmadan okuyabileceği şekilde akıcı bir dil kullanmış ve gerçek hayattan birçok örneğe yer vermiş. Bu tür gerçek hikayeler ile finansal başarının dayanağının o kadar da anlaşılmaz bir bilim olmadığını bize gösteriyor. Bu bilimde ne bildiğinize kıyasla nasıl davrandığınız, yani insana özgü kişisel beceriler ve nitelikler, başarıya ulaşmada daha önemli diyor ve ekliyor: Finans insanların davranışları ile yönetilir, üstelik bir kişinin davranışı diğerine mantıklı gelirken; başka bir kişiye çılgınca gelebilir.
Her birimizin dünyanın işleyişine dair kendimize özgü, benzersiz bir deneyimimiz vardır diyor yazar. Sonraki bölümlerde bu deneyimler sayesinde hepimiz hayatımız boyunca paranın işleyişi konusunda kişiden kişiye müthiş değişiklik gösteren bir dizi fikir edinir ve onlara bağlanırız diyor.
Mesele şudur, diyor yazar: Farklı kuşaklardan gelen, farklı gelir düzeylerine sahip olan, farklı ebeveynlerce yetiştirilen, dünyanın farklı yerlerinde, farklı ekonomilerin içine doğmuş bulunan, farklı teşvikler içeren farklı iş piyasalarını deneyimleyen ve şans seviyeleri farklı olan insanlar, çok farklı dersler öğrenirler.
"Yazar kitabında finansal kararlar konusunda rasyonel ve soğukkanlı olmak yerine olabildiğince makul olunması gerektiğine değiniyor."
Güçlü ve zayıf yönlerimizi, algılarımızı ve eğilimlerimizi doğru tanımlamamızın hem finans hem de genel anlamda hayat başarımızı destekleyeceğini söylüyor.
Bir şey bileşerek büyüyorsa o olağanüstü sonuçlara yol açabilir ki, bu mantığa meydan okuyormuş gibi görünebilir diyor ve bileşiklendirmenin önemini vurguluyor bir sonraki bölümde.
“Varlıklı olmak mı? Varlıklı kalmak mı?” diye sorarak başlıyor diğer bölüme yazar ve ekliyor varlıklı kalmanın tek bir yolu var: Bir miktar tutumluluk ile bir miktar paranoyanın bileşiminden oluşan kıvamında bir karışım. Para kazanmak zordur. Ancak parayı saklamak, arttırmak, riskleri doğru analiz ederek uygun doğrultuda yönlendirmek; parayı kazanmaktan daha farklı becerilere sahip olmayı gerektirir. Para konusunda başarıyı tek bir kelimeyle özetlemem gerekirse, “ayakta kalmak’’ derim diyor bölümün sonunda.
Zamanınızı kontrol etmek, paranın ödediği en yüksek kar payıdır diyerek sonraki bölüme başlıyor. Zenginliğin en yüksek hali, her sabah uyanıp “Bugün ne istersem yapabilirim” diyebilmektir diye özetliyor bir sonraki bölümü. “Zamanın yarısında yanılsanız bile servet oluşturabilirsiniz” diyor ve ekliyor bu noktada şuna dikkat etmeliyiz; hatalar, başarısızlıklar sürecin bir parçasıdır, önemli olan bunlara takılıp kalmadan hayat tecrübemizin bir parçası olarak görebilmektir.
Para ile özgür olmak, mutluluğu tek başına sağlamaz; ancak mutluluğun önünü açar diyor Morgan Housel. Sahip olduğumuz bu özgürlüğü kaybetmenin en hızlı yolunun insanlara ne kadar çok paranız olduğunu göstermek için para harcamak olarak tanımlıyor. Zira kitapta tasarruf etmek servet oluşturmanın ve sürdürmenin ön koşulu olarak tanımlanmış. Meşhur söz ise: Para konuşur, zenginlik fısıldar.
Morgan Housel’in kitabın sonundaki tavsiyelerini şu şekilde özetleyebilirim:
Alçak gönüllülüğü, merhameti ve affediciliği kendinize ilke edinin. Gösteriş sevdasına kapılmayın. Geceleri iyi uyumak istiyorsanız paranızın hesabını bilin, tasarruf yapmayı kendinize ilke edinin. Zaman ufkunuzu genişletin. Yolunda gitmeyen durumlarda karamsarlığa kapılmayın. Para ve sahip olduğunuz zamanın arasındaki kıyası iyi yapın. Başarıyı elde etmek için fedakarlık yapmanız gerekir, bunları yapmaya hazır olun. Hata payını göz ardı etmeyin, finansal risk ve alabileceğiniz uç kararlar arasındaki dengeyi iyi sağlayın. Farklı görüşlere saygı göstermeyi ilke edinin; ancak bir elin beş parmağı aynı değilken başkalarının düşüncelerine ve arzularına kapılarak karar vermekten kaçının.
Kısaca özetlemeye çalıştığım Paranın Psikolojisi finansal sağlığını önemseyen herkes tarafından mutlaka okunması gereken bir kitap. Şimdiden iyi okumalar.
Süeda Taylan
FODER Gönüllüsü