Herkes, mülkiyet hakkına sahiptir. Mülkiyet hakkı çerçevesinde sahipliğin sürekliliği bağlamında iyi finansal okuryazar olmanın etkisi vardır. Dolayısıyla, kişinin ekonomik hayatını yönlendirme kabiliyeti, finansal okuryazar sıfatına sahip olmayı da gerektirir. Finansal okuryazarlık, bazı spesifik bilgilerin belirli bir tutum içerisinde davranışa yansıtılması neticesinde gerçekleşir. Hem bilginin edinilmesi hem de belirli bir tutum ve davranışın sergilenmesi süreci adeta zaman içinde beyinde oluşan bir damıtma işlemidir. Bu nedenle, bu süreçte görsel hafızanın önemi yadsınamaz. Aynı zamanda hem öğrenme hem öğretme biçimi olarak sinemada yer aldığı söylenebilir. Bu durum da finansal okuryazarlık ile sinema arasındaki birlikteliği açıklar.
Finansal okuryazarlık öğretisinde birden fazla adımdan bahsedilir. Bu adımlardan önce kişinin hayata ilişkin bakış açısı önceliklidir. Nitekim bu durum, adımları takip ederken elde edeceği neticeden tatmin olması bakımından önemlidir. Bu husus, “Öyle Olsun” filminde Ayşen Gruda ve Tarık Akan’ın oynadığı film sahnede geçen “idealiniz nedir” sorusuna verilen “İdealim yok. Televizyonun taksidi bitsin inşallah onu da alacağız” cevabında açıkça görülür.
Finansal okuryazarlık öğretisindeki beş adımdan ilki finansal planlama ve bütçe yapmaktır. Planlama ve bütçe; gelir, gider ve borçları dikkate alarak yapılır. Gelir olmadan tüm bunları bir plana oturtmak ise güçlü bir motivasyon gerektirir. “Umudunu Kaybetme” filmi, bu motivasyonu baba-oğul ilişkisini de dahil ederek ekranlara yansıtmıştır. Elbette ki manevi etkenler planlama ve bütçe aşamasında kat edilecek yolun yönünü belirler.
Öğretideki ikinci adım tasarruflu davranmaktır. Tasarrufun anlamı, kesinlikle ihtiyaçları öncelemek ve uygun fiyatlı alternatifleri araştırmaktır. Aksi takdirde Louis de Funès’in yönetmenliğinde ele aldığı gibi cimri bir karakter içeren filminde parasını hiçbir koşulda harcamaya kıyamayan absürt bir karakter profili ortaya çıkar.
Öğretideki üçüncü adım, az çok demeden düzenli birikim yapmaktır. Hayalini gerçekleştirmek için birikim yapmaya çalışan ve bu süreçte boş bir cüzdan ile karşı karşıya kalındığındaki ümitsizliği hissetmesine rağmen pes etmeyen Carl karakterini içeren film “Yukarı Bak” pek çok ödül almıştır. Film, harcamalarda önceliklendirmenin ne denli önemli olduğunu gözler önüne sermektedir.
Öğretideki dördüncü adım birikimlerimizi doğru yatırımlara yönlendirmektir. Yatırım yapmak çok fonksiyonlu ve öngörü gerektiren bir iştir. Bu nedenle, etraflıca düşünmek,ve günceli takip etmek gerekir. Görece yeni kavramlara hakim olmak ve bununla ilgili detaylı bilgiler edinmek için mevcut olan belgeseller dikkat çekici olabilir. Örneğin, kripto varlıklara ilişkin “Dijital Gizem:Kripto Para” belgeseli kripto varlıkların ortaya çıkış aşamasına ve özelliklerini detaylıca ele almıştır .
Paranın akışkan özelliği gereği yurt içi ve yurt dışına sirayet eden bir yapısı vardır. Bunu hatırlatarak izlenecek “Büyük Açık”, uluslararası bir kriz zamanını öngörmeye yönelik 2015 yapımlı bir filmdir. Davranışsal ekonominin babası olarak bilinen Richard Thaler’in Selena Gomez ile paylaştığı ve özellikle sentetik teminatlandırılmış borç senetlerini açıklayan sahne, komplike bir kavramı aydınlatmıştır.
Finansal okuryazarlığın sinemaya yansıması, tek tek filmler özelinde mevcut olmakla birlikte, spesifik olarak finansal okuryazarlığı konu edinen yarışma ve festivaller de bulunmaktadır.. Finansal bilgi adımında faaliyetlere önemli katkılar sağlayanbir kurum olan Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, 2014 yılından bu yana “Kamera Elinde Geleceğin Cebinde” Kısa Film Yarışması’nı düzenlemektedir. 2022 yılının kazanan filmi “Azim”dir. Söz konusu film, hem kadın istihdamına vurgu yapmış hem de birikim ve yatırıma değinmiştir. Finansal okuryazarlığa ilişkin uluslararası festivaller de düzenlenmektedir. Amerika’da düzenlenen Finansal Okuryazarlık Film Festivali 2024 yılının nisan ayında gerçekleşmişmiştir. Bir animasyon olan “Mantıklı Dolarlar” en iyi kısa film olarak seçilmiştir.
En nihayetinde, sabır ise önemli bir erdemdir. Sabrı en iyi işleyen filmlerden biri Yeşilçam’ın kahkaha dolu filmlerinden biri olan Gülen Gözler’deki Vecihi karakteridir. Sabırlı,ısrarlı ve talepkar olan Vecihi’ye benzer olarak, yatırımgetirilerine “Efendim siz verdikten sonra ben niye istemeyeyim?” yaklaşımı benimsenmelidir.
Finansal okuryazarlık ve sinemayı entegre bir biçimde ortaya koymak, finansal okuryazarlığa olan ilgiyi artırarak farkındalık yaratmaya ve bazı hususların daha fazla etkili olmasına yönelik bir fırsattır. Sinemanın yanı sıra tiyatro gibi görsel anlatımın mevcut olduğu alanlara finansal okuryazarlık ilişkisi katmak finansal okuryazarlığı artırmada etkili olacaktır. En nihayetinde, sabır ise önemli bir erdemdir. Sabrı en iyi işleyen filmlerden biri Yeşilçam’ın kahkaha dolu filmlerinden biri olan Gülen Gözler’deki Vecihi karakteridir. Sabırlı, ısrarlı ve talepkar olan Vecihi’ye benzer olarak, yatırım getirilerine “Efendim siz verdikten sonra ben niye istemeyeyim?” yaklaşımı benimsenmelidir. Böylelikle iyi bir finansal okuryazarın istikrarlı yaklaşımı ile yatırımlardan getiri elde etmek zor olmayacaktır.
Canan Şanslı
FODER Gönüllüsü
Kaynakça:
Konstantin Rabin, Financial Literacy through Film: How Movies Can Educate and Empower Business Owners, 27 Eylül 2023, (Çevirimiçi), https://www.finextra.com/blogposting/24949/financial-literacy-through-film-how-movies-can-educate-and-empower-business-owners, 09.08.2024.
Orhan Aksoy, Öyle Olsun, 1976, (07:47-07:56), (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt0478435/, 09.08.2024
Gabriele Muccino, Umudunu Kaybetme, 2006, (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt0454921/, 09.08.2024.
Louis de Funès ve Jean Girault, 1980, (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt0078813/, 09.08.2024.
Pete Docter ve Bob Peterson, Yukarı Bak, 2009, (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt1049413/, 09.08.2024.
Mustafa Yıldırım, Dijital Gizem Kripto Para Belgeseli, 2021, (Çevirimiçi), https://www.trthaber.com/programlar/dijital-gizem-kripto-para-2184.html, 09.08.2024.
Adam McKay, Büyük Açık, 2015, (99:00—105:00) (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt1596363/, 09.08.2024.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, (Çevirimiçi), https://tspb.org.tr/bilgi/kamera-elinde-gelecegin-cebinde-kisa-film-yarismasinda-geri-sayim-basladi-2/, 09.08.2024.
Kamera Elinde Geleceğin Cebinde, (Çevirimiçi), https://kameraelindegelecegincebinde.com/, 09.08.2024.
2024 Finansal Okuryazarlık Film Festivali, Wasco, (Çevirimiçi), https://finlitfilmfestival.blogspot.com/2024/04/winners-announced-financial-literacy.html, 09.08.2024.
Ertem Eğilmez, Gülen Gözler, 1977, (14:30-14:50) (Çevirimiçi), https://www.imdb.com/title/tt0289967/, 09.08.2024.