Yatırım dünyasında en önemli kavramlardan birisi risk ve risk yönetimidir. Doğru analiz edilmemiş yatırım araçlarının portföye eklenmesi getiri beklentisinden farklı olarak anaparanın tamamını kaybetmeye sebep olabilir. Bu yüzden yatırım araçları ve risk değerleri hakkında bilgi sahibi olmak hem finansal okuryazarlığımızı artıracak, hem de getiri tercihimize uygun araçlara yatırım yaparak beklenmedik sonuçlar almamızı engelleyecektir.
Her yatırımcı portföyüne eklediği varlıkların risk ve getiri analizini yapmış olmalıdır ki karşısına çıkacak durumlara karşı önceden hazırlıklı olabilsin. Bu proaktif davranış, olası bir düşüşte panik satışı veya yükselişte treni kaçırma korkusu olarak tanımlanabilecek FOMO (Fear of Missing Out) hissini yönetebilmeyi, yani yatırım stratejimizden uzaklaşarak anlık kararlarla öngörmediğimiz riskleri alma ihtimalimizi azaltmamızı sağlar.
Kurum ve fonlarda risk yönetimi için birden fazla oran, derecelendirme ve yöntem olmasına karşın bireysel portföylerde bu durumu idare etmek nispeten kolaydır. Bu durum bilinçli yatırım yapmamızı kolaylaştırmakla birlikte, finansal kuruluşların uzmanlarının yönettiği fonlara yatırım yapabiliyor olmak bizi büyük bir yükten kurtarmaktadır.
Risk arttıkça getirinin de artacağını, düşük riskli enstrümanların daha düşük getiri sunma potansiyeli olduğunu unutmamalıyız. Örneğin mevduat faizinde risk neredeyse sıfırdır, vade sonunda alacağınız getiriyi önceden bilerek yatırım yapabilirsiniz. Ancak hisse senetlerine veya fon katılma paylarına yatırım yaptığınızda anaparanızdan kaybetme olasılığınız mevcut olmakla birlikte, beklenmedik getiriler elde etmeniz de olası bir durum olarak karşımıza çıkar.
SPK (Sermaye Piyasası Kurulu)’nun yatırım hesapları açılışında uygulanmasını zorunlu tuttuğu ‘Uygunluk ve Yerindelik Testi’ne göre bu yatırım araçları şu şekilde sınıflamıştır:
- Çok Düşük Riskli (Repo-Ters Repo, BPP, Yatırımcı bilgi formunda risk değeri 1 olan yatırım fonları vb.)
Hitap grubu: Olabildiğince riskten kaçınır, güvenli yatırım araçlarını tercih eder, az ama düzenli bir getiri sağlamayı tercih ederim. (Anaparam aynen korunsun)
- Düşük Riskli (Hazine Bonosu, Devlet Tahvili, Hazine Kira Sertifikaları, Yatırımcı bilgi formunda risk değeri 2 ve 3 olan yatırım fonları vb.)
Hitap grubu: Enflasyonun üzerinde getiri beklentisiyle, yatırımımda düşük riskli ürünlere yatırım yapabilirim. (Anaparadan çok az bir miktar kaybetmeyi göze alabilirim)
- Orta Riskli (Hisse senedi, Hisse Senedi Fonları, Borsa Yatırım Fonları, Eurobond, Dövizli Tahviller, Özel Sektör Borçlanma Araçları, Kira Sertifikaları, Yatırımcı bilgi formunda risk değeri 4 olan yatırım fonları vb.)
Hitap Grubu: Genel olarak orta riskli ürünleri tercih etmekle beraber, uzun vadede toplam getirimi artırmak amacıyla, riskli ürünlere makul ölçüde yatırım yapabilirim. (Anaparadan bir miktar kaybetmeyi göze alabilirim)
- Yüksek Riskli (Türev İşlemler (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında), Varant, Yatırım Kuruluşu Sertifikası, Yatırımcı bilgi formunda risk değeri 5 ve 6 olan yatırım fonları vb.)
Hitap Grubu: Yüksek getiri beklentisiyle, her türlü riskteki ürüne yatırım yapabilirim (Anaparadan kaybetmeyi göze alabilirim)
- Çok Yüksek Riskli (Tezgahüstü Türev İşlemler, Yapılandırılmış Borçlanma Araçları, Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri - FX, Yatırımcı bilgi formunda risk değeri 7 olan yatırım fonları vb.)
Hitap Grubu: Çok yüksek getiri isterim ve çok yüksek riskli ürünlere yatırım yapabilirim. Gelişmiş yatırım ürünlerinin riskleri konusunda bilgiliyim ve bu ürünlere yatırım yapabilirim. (Anaparayı tamamen kaybetmeyi göze alabilirim)
Bu sınıflandırma para ve sermaye piyasası araçlarını içeriyor ancak yatırım yapabileceğimiz gayrimenkul ve emtia (altın, gümüş, petrol) gibi farklı enstrümanları da portföyümüzde değerlendirebiliriz. Bu noktada karşı karşıya olduğumuz bazı özel riskler vardır. Gayrimenkullerin satılma hızının düşük olması, fiziki altının depolama ve muhafaza riski gibi konular karşımıza çıkar.
Yatırım araçlarının başlıca risklerini ve korunma yöntemlerini aşağıda inceleyebiliriz.
- Pazar Riski: Yatırım yaptığınız piyasanın genel hareketlerine bağlı risklerdir. Örneğin, borsa endekslerinin dalgalanması.
- Analiz: Pazar trendlerini, ekonomik göstergeleri, sektör raporlarını ve global olayları takip edin.
- Kredi Riski: Yatırım yaptığınız şirketlerin borçlarını ödeme kapasitesinin riski.
- Analiz: Şirketlerin kredi notlarını, borç/özsermaye oranlarını ve finansal tablolarını inceleyin.
- Likidite Riski: Yatırımınızı nakde çevirme süresinin uzun olması veya düşük hacimli yatırım araçları.
- Analiz: Yatırım aracının işlem hacmini ve piyasa derinliğini kontrol edin.
- Döviz Riski: Yatırımlarınızın döviz kuru değişimlerine bağlı riskler.
- Analiz: Döviz kurları, ekonomik göstergeler ve ülke riskleri hakkında bilgi sahibi olun.
- Faiz Riski: Faiz oranlarındaki değişimlerin yatırım getirinizi etkileme riski.
- Analiz: Faiz oranı trendlerini ve merkez bankası politikalarını takip edin.
- Operasyonel Risk: Şirketin işleyişindeki aksaklıklar, yönetim hataları veya sistem arızaları.
- Analiz: Şirketin operasyonel süreçlerini, yönetim ekibini ve iş sürekliliği planlarını değerlendirin.
- Politik Risk: Yatırım yaptığınız ülkenin siyasi ortamındaki değişiklikler ve belirsizlikler.
- Analiz: Ülke politikalarını, hükümet değişimlerini ve uluslararası ilişkileri takip edin.
- Regülasyon Riski: Yatırımların tabi olduğu yasal ve düzenleyici değişiklikler.
- Analiz: İlgili regülasyonları ve olası değişiklikleri takip edin.
- Rekabet Riski: Yatırım yaptığınız sektör veya şirketteki rekabetin yoğunluğu.
- Analiz: Rakiplerinizi, pazar paylarını ve sektördeki yenilikleri inceleyin.
- Şirket Riski: Yatırım yaptığınız şirketin iş modeline, yönetimine ve finansal sağlığına bağlı riskler.
- Analiz: Şirketin finansal raporlarını, stratejik planlarını ve pazar pozisyonunu değerlendirin.
Herkes için ideal bir portföy neredeyse imkansızdır. En iyi portföy yatırımcının getiri beklentisi, risk toleransı ve tercih ettiği vadeye en uygun portföydür. Bulundurduğunuz yatırım araçlarını ve ağırlıklarını düzenli şekilde kontrol etmek beklenmedik sonuçlar almamanıza yardımcı olacaktır.
Furkan Turan
FODER Gönüllüsü
--
Kaynaklar
https://spk.gov.tr/kurumlar/yatirim-kuruluslari/araci-kurumlar/uygunluk-ve-yerindelik-testleri