Ülkemizde, ekonomi bilincinin gelişmesi, ulusal kaynaklarımızın etkin olarak kullanılabilmesi ve bilimsel öğretilerin ülkemiz özelinde uygulanabilmesi amacıyla Bloomberg HT kanalında Mayıs ve Kasım 2020 tarihleri arasında moderatörü Barış Esen, daimi görüş sunan konukları Ege Cansen ve Asaf Savaş Akat olan 24 adet Ekonomik Görünüm programının yazılı hale gelmesi ile oluşan ve kütüphanemizde başucu kitabı olarak yerini alması gereken bir eserdir.
Eserde COVID-19 Salgının ilk dalgasının yaşandığı süreçte, Türkiye’de uygulanan para ve maliye politikalarının ekonomik sonuçları incelenirken, aynı zamanda 1946 yılına kadar inilen tarihsel süreçte çözülmemiş hatta tespit edilmemiş yapısal sorunlar varken uygulanan ekonomik politikaların sonuçları ve çözüm önerisi net, yalın ve akıcı bir dil ile anlatılmakta olup 24 bölüme ait özet çıkarımlar aşağıda paylaşılmaya çalışılmıştır.
1) Kamu Borcu Kimin Borcu? Nisan 2020
Salgına yönelik alınan tedbirlerin, hane halkı ve firmaları likit kalma davranışına yöneltmesi ile ciddi boyutta tahrip olan nakit akış sürecine müdahale edebilmek için devletler harcamalarını arttırıp bütçe açığına, merkez bankaları piyasayı yüksek oranda likit tutarak para bolluğuna, neden olduğu ve günün sonunda artan kamu borcunun yurt içi kaynak transferine, uzun vadede ise gelecek nesillere aktarılan yurt dışı kaynak transferine neden anlatılmaktadır.
2) Para Birimine Saldırı Mayıs 2020
Cari açığın kronikleştiği, makro dengesizliklerin yüksek olduğu kırılgan ve zayıf ekonomilerin spekülatif işlemlere açık olmasının normal olduğu, önemli olanın bu tür işlemlere neden açık olunduğunun doğru tespit edilmesinin gerektiği anlatılmaktadır.
3) Salgın Sonrası Yatırım ve Tasarruf Mayıs 2020
Salgın döneminde tüketim harcamalarındaki azalışın, yatırım harcamalarını azaltıcı etkisi ve tasarruf artarken yatırım harcamalarını azaltan ikilemi, dış pazara yönelik imalat sanayi yatırımların desteklenmesine yönelik rekabetçi kurun önemi anlatılmaktadır.
4) İthalat Kolay Olmayacak Mayıs 2020
Ülkemizde dış ticaret açığı konusunun önemsenmesi ve makro ekonomik bir konu olarak kabul edilmesi gerektiği, çözümün dış ticaret hacmini büyütüp ihracat gelirini arttırmak ile aranması gerektiği, TL’nin değerlenmesindeki doğal sürecin ise rekabetçi kur ile imalat sanayinin dış pazara yönelik döviz kazandırıcı faaliyetler ile cari işlem fazlası vermekten geçtiği anlatılmaktadır.
5) Karşılıksız Para Mayıs 2020
Çift paralı bir ekonomimiz olduğundan fazla TL enjeksiyonunun, TL’nin değer kaybına neden olduğu, TL’ye dönüş için kullanılan faiz artışının ise yurt dışından sıcak para akımına neden olduğu, değerlenen TL’nin ise ithalatı arttıracağı ve cari açığı gündeme getireceği, sıcak para akımı kesildiğinde ise TL’nin tekrar değer kaybı ile oluşan kırılması ise zorlu olan kısır döngünün olduğu anlatılmaktadır.
6) Dolar Tuzağı Haziran 2020
Cari açık veren ve ekonomik kriz çıktığında değer kaybetmesi beklenen para biriminin, küresel para birimi olan Dolar nezdinde yaşanmaması, Doların güvenli liman olarak görülmesi ve ABD’ye sağladığı manevra alanı anlatılmaktadır.
7) İthal İkamesi ve İçe Kapanma Haziran 2020
Bütçe açığı ve cari açık vererek büyüme tercihi yapan ülkelerde, kısa dönemde hızlı büyüme sağlanırken uzun vadede ortalama büyüme hızının düşük çıkmasının önüne geçmenin yolunun rekabetçi kur ile yerli sanayiciyi dış pazara yönelik desteklemekten geçtiği anlatılmaktadır.
8) Protestan Ahlakı ve Kapitalizm Ruhu Haziran 2020
İlk piyasa ekonomisi ve demokratik kurumların, bireyin sorunlarına ağırlık veren, çok çalışma ve az tüketim ve sade yaşamı teşvik eden protestan ülkelerde oluştuğu, kapitalizmin ise verimlilik ve üretim de artış sağlarken oluşan zenginliğin dağılımında haksızlığa neden olduğu, farklı görüşlerin ise haksız gelir paylaşımına çözüm bulmaya çalıştığı anlatılmaktadır.
9) Virüsün İlacı Bol Paramı Haziran 2020
Salgın döneminde talep ve arz tarafında çöküş nedeni ile maliye ve para politikalarının etkinliği ve merkez bankasının uygulayacağı kredi politikasının ise özel bankaların bilanço küçültmesine neden olmaması için teşvik mekanizmasının önemi anlatılmaktadır.
10) Koronavirüs Teşvikleri Temmuz 2020
Salgınına yönelik desteklerin, kısa vadede, yurt içi talep ve üretimin artışına yönelik olması, orta vadede ise üretim yapısının ihracata yönelik olmasının önemi anlatılmaktadır.
11) İşşizlik Nedir Temmuz 2020
Toplam talebin, birbirini takip eden ve tetikleyen tüketim ve yatırım talebinden oluştuğu, talepteki daralmanın işşizliğe neden olduğu, kısır döngünün kırılması için talep arttırıcı ve iş alanı yaratan tedbirlerin önemi anlatılmaktadır.
12) Altın para Olur mu, Temmuz 2020
Salgın döneminde kamunun, harcamalarını artırarak, alacaklarını erteleyerek yada silerek, merkez bankalarının ise para basarak yada kredi olanakları sağlayarak piyasayı likit tutma desteği verdiği ve para miktarı artmasına rağmen enflasyona neden olmadığı, ulusal para cinsinin yıllık çıkarılan miktarı 3binton ile az miktarda bulunan altına bağlı olsaydı, destek sisteminin çalışamayacağı, talep ve arz tarafında oluşan hasara politika üretilemeyeceği anlatılmaktadır.
13) Dövizdeki Yükseliş ve TCMB Önlemleri, Ağustos 2020
Enflasyonun kura bağlı olduğu ülkemizde, kısır döngümüzün devalüasyon-enflasyon-devalüasyon sarmalında olduğu ve dış açık verilmemesini sağlayan rekabetçi kur değerinin önemi anlatılmaktadır.
14) Türkiyenin Döviz Krizi, Ağustos 2020
Ülkemizde iç talebe yönelik büyüme anlayışının enflasyona, dış ticaret açığına ve dolarizasyona neden olduğu, enflasyonist ortamda kurun sabit tutulmasının, ithalat ürünlerin ucuzlamasına, ihracat ürünlerimizin pazar kaybına, dış ticaret ve cari açığa ardından devalüasyon beklentisine neden olduğu ve kısa dönemde büyümeden feragat edip enflasyonu kontrol altına alıp ihracata yönelik büyümenin teşvikinin önemi anlatılmaktadır.
15) Hollanda Hastalığı, Ağustos 2020
Genel olarak petrol, doğal gaz vb bulunması kaynaklı bir zenginleşmenin, ulusal paranın değer artışına, ithal ürünlerin pazarının artmasına, ihracat pazar kaybına, imalat sanayinin gerilemesine ve varlık fiyatlarının artmasına neden olma paradoksu, doğal zenginlikleri olan ve olmayan ülkeler nezdinde örnekler ile anlatılırken, kaynakların döviz kazandırıcı faaliyetlere tahsis edilmemesinin kayıpları anlatılmaktadır.
16) Doğal Gaz Keşfi Sonrası Ne yapılmalı, Ağustos 2020
Doğal kaynak bulunması ile elde edilen gelirin dış borç yükünü azaltma, ihracata yönelik imalat sanayinin desteklenmesi, eğitim ve alt yapıda kullanılmasının önemi anlatılmaktadır.
17) Türkiyenin Cari Açığı Var mı, Eylül 2020
Döviz fiyatının baskılanmasının kaynak tahsisinin bozulmasına, dış borç stokunun artmasına neden olduğu, döviz ve faiz sarmalı ile halkın tasarrufunun sermaye piyasalarına kanalize etmesinin engellediği anlatılmaktadır.
18) Ekonomi Yönetilirmi Yönlendirilir mi, Ekim 2020
Maliye politikasının yıllara sari açıklanması, kamunun gelir ve gider, dengelerinin biliniyor olması, iç pazara yönelik üretim yerine dış pazara yönelik üretim yapan imalat sektörün desteklenmesinin yatırım kararı alacak özel kesim ile tüketim yapacak olan hane halkı nezdinden benimsenmesinin önemi anlatılmaktadır.
19) Türkiyenin Dış Finansman İhtiyacı, Ekim 2020
Dış açık ve beraberinde oluşan ekonomik kırılganlığımız, yüksek faiz ile yabancı para borçlanılmasına, kredileri geri ödeyememe riskini gösteren CDS priminin artmasına, yeni borçlanma ihtiyacında vadenin kısalmasına ve maliyetinin artmasına neden olduğu ve ihracata yönelik imalat sanayinin desteklendiği bir büyüme stratejisinin benimsenmesinin önemi anlatılmaktadır.
20) Değerli Para Değersiz Ekonomi Ekim 2020
Faizi artınca, döviz kuru artışı durur anlayışının her zaman geçerli olmadığı, döviz kuru doğru ise dış ticaret açığının oluşamayacağı, altın talebinin döviz talebi oluşturduğu, cari fazla vererek büyüme tercihinin ekonomiyi değerli hale getireceği ve dış borç ile üretimde verimlilik artışı sağlayan ve döviz kazandıran imalat sanayinin desteklenmesinin önemi anlatılmaktadır.
21) Yüksek Kurun Vatandaşa Etkisi Ekim 2020
Ülkemizde mal almanın, enflasyona karşı korunma davranışı olduğu, kur geçişkenliği oranınmızın min. %20 olduğu, kur atışı esnasında ise oranın yükseldiği ve ekonomi politikalarının çift para sistemine göre uygulanmasının önemi anlatılmaktadır.
22) Ekonomi Yönetiminde Değişim Kasım 2020
Rekabetçi kur politikası ile dış açık azalırken enflasyonun arttığı, kur baskılandığında ise dış açığın arttığı, ve ekonomide kırılganlık yarattığı, anlatılmaktadır.
23) Merkez Bankasından Faiz Artışı ve Sadeleşme Kasım 2020
Halkın, uygulanan ekonomik politikalara güveninin sağlanması gerektiği, enflasyon ile mücadelede iç talebin frenlemesine yönelik faizin önemli bir araç olduğu fakat döviz kurunu baskılama amaçlı kullanılmaması gerektiği anlatılmaktadır.
24) Türkiye Ekonomisi İçin Reçete Kasım 2020
Türkiye ekonomisinin çift paralı olması nedeniyle kaynak tahsisinin sağlıklı olarak yapılabilmesi için önceliğin cari fazla verecek bir politika ve yapısal dönüşüm programının devreye alınmasıanlatılmaktadır.
Sonuç
Yıllara sari olarak uygulanan para ve maliye politikalarının hedef ve sonuçlarının incelendiği başucu eserinde, dış pazara yönelik sanayileşmeye kaynak ayrılmasının önemi, faizin kur baskılanmaya yönelik kullanılmaması gerektiği, ülkemiz özelinde fiyat mekanizmasının döviz fiyatının doğru tespitine ihtiyaç duyduğu aksi takdirde kıt kaynakların dağıtılmasında problem yaşanacağı, ana hedefin sıcak para ile cari açığı finanse etmek yerine uzun vadede düşük enflasyon ve düşük faiz olarak hedeflenmesinin önemi anlatılmakta ve bilimin önemi vurgulanmaktadır.
Sıtkı Tanrıöver
FODER Gönüllüsü